Giỗ Tổ Hùng Vương và lễ hội vùng đất Tổ

Lãnh đạo tỉnh tham gia các hoạt động tại ngày hội văn hóa các dân tộc tỉnh Phú Thọ (24.04.07) Trong tâm thức mỗi người dân Việt Nam, nếu cây đa, giếng nước, sân đình là những thành tố gắn bó thân thiết với mỗi người từ thuở thiếu thời cho đến khi giã biệt cõi đời, thì lễ hội lại là thành tố văn hóa gắn bó không những thân thiết, mà vừa thiêng liêng lại vừa mãnh liệt, gần gũi trong đời sống. Lễ hội cổ truyền là một điểm mạnh của sinh hoạt cộng đồng, một thành tố có tính chất tổng hợp của các thành tố: Tín ngưỡng, tôn giáo, nghệ thuật biểu diễn dân gian... Chúng ta có niềm tự hào vì trên vùng đất Phú Thọ - nơi các Vua Hùng xây dựng kinh đô đầu tiên của Nhà nước đầu tiên trong lịch sử Việt Nam - có một kho tàng lễ hội vô cùng phong phú, được tổ tiên truyền từ thế hệ này cho thế hệ khác, kết tinh thành những giá trị tinh thần hết sức đặc sắc. Nhìn sâu vào lớp “trầm tích” của các lễ hội, các phong tục, tập quán dân gian, chúng ta có thể tìm thấy dấu vết của cuộc sống con người qua các thời kỳ, từ buổi bình minh dựng nước đến công cuộc đấu tranh giữ nước mấy nghìn năm. Chúng ta càng tự hào vì hơn bất cứ dân tộc nào trên thế giới, nhân dân Việt Nam có tín niệm sâu sắc về nguồn gốc, tổ tiên. Các truyền thuyết về bọc trăm trứng, về họ Hồng Bàng đi liền với các dấu tích lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng không chỉ là biểu hiện của nhu cầu cố kết cộng đồng để mưu sinh mà còn phản ánh những khát vọng tình cảm, tâm linh hướng tới sự đoàn kết của quốc gia dân tộc. Vì thế người Việt Nam mới có ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đã tồn tại bao đời. Dù ai đi ngược về xuôi Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba Giỗ Tổ là một tín ngưỡng, một nghi lễ đặc biệt, là ngày để con cháu kính dâng hương hoa lễ vật, tri ân công đức tiền nhân đã sản sinh nòi giống, mở lối đắp nền để dân tộc mãi trường tồn. Trong sâu thẳm tâm thức, đã là người Việt, ai ai cũng phải nhớ ngày giỗ tổ, từ vị tổ của mỗi gia đình, mỗi dòng họ đến vị tổ của cả một dân tộc. Từ xưa đã có lệ dành phần cho “Dân trưởng tạo lệ” Hy Cương được thừa hưởng hương hỏa để tu bổ lăng miếu, thờ cúng tổ tiên; đến ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm sắm sửa lễ vật làm giỗ Tổ. Đồng bào cả nước cùng về hương khói tri ân công đức tiền nhân. Nhiều tập thể, cá nhân hảo tâm đã cung tiến “nhân, tài, vật lực” để tu bổ, xây dựng nơi thờ cúng tổ tiên. Các giống cây quý đại diện cho các miền vùng, các tỉnh thành của cả nước cũng được mang về Đền Hùng để hình thành “vườn cây đại đoàn kết” của các dân tộc Việt Nam. Rõ ràng Đền Hùng là điểm hội tụ của tinh thần dân tộc, của giá trị đạo đức và văn hóa Việt Nam. Chính tại Đền Hùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có câu nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước”, và khẳng định: “Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”, làm nên sức mạnh Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh. Cùng với lễ giỗ Tổ là Hội Đền Hùng với nhiều lễ tục văn hóa thời Hùng Vương được tái hiện, nhiều trò diễn dân gian được tổ chức - mà tác giả sáng tạo và thể hiện chính là nhân dân từ các làng, xã. Lễ Giỗ Tổ là lễ thiêng, hội Đền Hùng là hội lớn, thu hút đồng bào khắp nơi trong nước tìm về nguồn cội, tìm về những giá trị văn hóa vô cùng đặc sắc của tinh thần đại đoàn kết dân tộc trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của bao thế hệ con cháu Lạc Hồng. Qua thống kê của ngành văn hóa thông tin cho thấy: Đền Hùng là địa điểm có đền chính thờ các Vua Hùng, còn trong cả nước có tới 1.271 di tích lịch sử văn hóa có nội dung thờ Vua Hùng, vợ con, tướng lĩnh thời Hùng, riêng Phú Thọ có 323 di tích. Hầu hết các di tích trên đất Tổ đều liên quan mật thiết đến các lễ hội dân gian. Có thể kể ra đây rất nhiều những lễ hội đặc sắc đó đã và đang tồn tại ở các địa phương: Lễ hội Đền Mẫu Âu Cơ, Hội phết Hiền Quan, Trò trám và rước lúa thần Tứ Xã, Tịch điền ở Minh Nông, Cướp cầu - đánh phết ở Sơn Vi, Rước chúa gái ở Hy Cương, Rước kiệu ở Hùng Lô, Hát xoan và sự tích bánh chưng - bánh dầy ở Kim Đức, Ném chài ở làng Vân Luông - Vân Phú, Tắm ngựa ở Hiền Đa, Giã bánh dày ở làng Trúc Phê, Múa Mỡi làng Lưa - Tân Lập, Trình nghề và cướp kén ở làng Dị Nậu... Đó cũng là cách để bảo tồn và tôn vinh cái đẹp, cái nhân bản như những làn điệu dân ca, hò vè, những trò diễn phản ánh tình yêu lao động, khát vọng tự do, sự no đủ, đầm ấm, sinh sôi nảy nở... Những di tích và lễ hội này đã góp phần hình thành kho tàng văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng phong phú trên đất Tổ Hùng Vương. Cùng với những nỗ lực trong việc bảo tồn, tôn tạo, phát triển các di tích, danh thắng, đặc biệt là Khu di tích lịch sử Đền Hùng - di tích xếp hạng đặc biệt của quốc gia; ngành Văn hóa thông tin Phú Thọ với sự lãnh đạo chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh và sự giúp đỡ của Bộ Văn hóa thông tin đang triển khai thực hiện Đề án phục dựng các lễ hội truyền thống tiêu biểu trên quê hương đất Tổ. Trong điều kiện nguồn lực đầu tư cho văn hóa chưa thể đáp ứng yêu cầu, tỉnh thực hiện phương châm “xã hội hoá” để huy động tiềm năng từ nhân dân, trong nhân dân tái hiện không gian và nội dung các lễ hội truyền thống, vừa để bảo tồn và làm giàu có thêm kho tàng các giá trị phi vật thể đang có nguy cơ mai một trong đời sống hiện đại, vừa làm phong phú thêm đời sống văn hoá tinh thần hiện tại của nhân dân, góp phần đấu tranh ngăn ngừa những xu hướng tiêu cực trong hoạt động văn hóa thời kỳ mở cửa và hội nhập. Đây là việc làm tích cực để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống hiện tại, góp phần bồi đắp lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tạo nên nguồn sức mạnh trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa qua Giỗ Tổ Hùng Vương - lễ hội Đền Hùng nói riêng và các lễ hội ở Phú Thọ nói chung là một việc làm thiết thực để góp phần thực hiện nhiệm vụ “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”, để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội, văn hóa góp phần đắc lực để phát triển nhân cách và nuôi dưỡng bản lĩnh, tâm hồn, trí tuệ Việt Nam. (Nguồn PTO)